Ο δρόμος προς την περιφερειακή διακυβέρνηση: Μια ιστορική ευκαιρία για την Ελλάδα

Σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι για την Ελλάδα, όπου θετικοί οικονομικοί δείκτες συνυπάρχουν με σοβαρές προκλήσεις, ο πρόεδρος της Ένωσης Περιφερειών Ελλάδας (ΕΝΠΕ) και περιφερειάρχης Βορείου Αιγαίου, Γιώργος Χατζημάρκος, ανέδειξε την ανάγκη για βαθιά μεταρρύθμιση και την υιοθέτηση ενός νέου μοντέλου διακυβέρνησης. Κατά το άνοιγμα των εργασιών της Γενικής Συνέλευσης της ΕΝΠΕ, χαρακτήρισε τον νέο Κώδικα Αυτοδιοίκησης ως αφετηρία για τη μετάβαση στην Περιφερειακή Διακυβέρνηση, μια «ιστορική ευκαιρία επανεκκίνησης» για τις περιφέρειες.

Η χώρα, έχοντας ξεπεράσει μια δύσκολη δεκαετία κρίσης και την πρωτόγνωρη πρόκληση της πανδημίας, παρουσιάζει πλέον σταθερή ανάπτυξη, αύξηση επενδύσεων, μείωση της ανεργίας και ψηφιακή πρόοδο. Ωστόσο, το κρίσιμο ερώτημα παραμένει: πώς θα διατηρηθεί αυτή η θετική δυναμική και θα επιτευχθεί το επόμενο μεταρρυθμιστικό άλμα; Ο κ. Χατζημάρκος εντόπισε το μεγαλύτερο εμπόδιο στον «φόβο του κεντρικού κράτους για την απώλεια ελέγχου», ο οποίος εμποδίζει την Ελλάδα να προσεγγίσει το ευρωπαϊκό κεκτημένο της περιφερειακής διακυβέρνησης, όπου οι περιφέρειες ασκούν πραγματική εξουσία.

Ο πρόεδρος της ΕΝΠΕ επανέφερε στο προσκήνιο το πάγιο αίτημα για τη μετάβαση στην Περιφερειακή Διακυβέρνηση, θεωρώντας την Ελλάδα πλέον «πιο ώριμη, με εδραιωμένη αυτοπεποίθηση». Σήμερα, οι αποκεντρωμένες δομές αντιμετωπίζονται ως απλοί «εκτελεστικοί βραχίονες», ενώ θα έπρεπε να είναι επίπεδα εξουσίας που διαμορφώνουν και υλοποιούν πρωτογενείς πολιτικές προσαρμοσμένες στις τοπικές ιδιαιτερότητες. Ως χαρακτηριστικό παράδειγμα υπερσυγκεντρωτισμού ανέφερε την ανάγκη έγκρισης ακόμη και της αλλαγής στη λειτουργία των φαναριών από ανώτερη διοικητική βαθμίδα.

Τρεις βασικές προκλήσεις δυσχεραίνουν την πορεία της χώρας: ο λαϊκισμός, που υπόσχεται εύκολες λύσεις και τρέφεται από τη διαρκή αμφισβήτηση, οι διαχρονικές ελληνικές παθογένειες και οι νοοτροπίες που επανέρχονται λόγω της «εύκολης λήθης», και το δυσμενές διεθνές περιβάλλον με γεωπολιτικές εντάσεις και οικονομική αβεβαιότητα. Η απάντηση, σύμφωνα με τον κ. Χατζημάρκο, είναι η συνεχής επαγρύπνηση και η μετατροπή της μεταρρυθμιστικής δυναμικής σε «καθημερινή παραγωγή μετρήσιμων αποτελεσμάτων».

Ο νέος Κώδικας Αυτοδιοίκησης, έργο που ανέλαβε ο Υπουργός Εσωτερικών Θόδωρος Λιβάνιος, κωδικοποιεί πάνω από 500 νομοθετήματα, δημιουργώντας ένα σαφές πλαίσιο κανόνων και ενισχύοντας την εμπιστοσύνη μεταξύ πολιτείας και αυτοδιοίκησης. Ωστόσο, για την ΕΝΠΕ, αυτός ο κώδικας δεν αποτελεί «προορισμό, αλλά αρχή» μιας νέας διαδρομής.

Το σχέδιο της ΕΝΠΕ για την επόμενη μέρα κινείται σε δύο άξονες:
1. **Αλλαγή του μείγματος χρηματοδότησης – Πρόταση για Περιφερειακό Τέλος Ανάπτυξης:** Οι περιφέρειες σήμερα αντλούν πόρους από τους Κεντρικούς Αυτοτελείς Πόρους (ΚΑΠ), που οριακά καλύπτουν το λειτουργικό κόστος, και από το Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης (ΕΠΑ). Ο κ. Χατζημάρκος πρότεινε ένα νέο χρηματοδοτικό εργαλείο, το «Περιφερειακό Τέλος Ανάπτυξης», ένα ανταποδοτικό τέλος με αποφασιστικό ρόλο του Περιφερειακού Συμβουλίου, αποκλειστικού σκοπού τη χρηματοδότηση δράσεων βιώσιμης ανάπτυξης. Τόνισε ότι τα ΠΕΠ και τα ευρωπαϊκά κονδύλια διαχειρίζονται οι περιφερειάρχες ως υπόλογοι, απορρίπτοντας τον μύθο ότι «τα λεφτά είναι στις περιφέρειες».
2. **Μεγαλύτερη διοικητική ελευθερία – «Δεν φοβόμαστε τις αρμοδιότητες»:** Η ΕΝΠΕ διεκδικεί την ενίσχυση της διοικητικής αυτονομίας, υπογραμμίζοντας ότι οι περιφέρειες δεν φοβούνται αρμοδιότητες και ζητούν υλοποιήσιμες, με αντίστοιχους πόρους και εργαλεία. Διοικητική ελευθερία σημαίνει δυνατότητα εφαρμογής των σχεδίων τους και ταχεία ανταπόκριση στις ανάγκες των πολιτών.

Στο πλαίσιο της στρατηγικής αυτής, η ΕΝΠΕ θα διοργανώσει το 2026 ένα μεγάλο διεθνές συνέδριο για την Περιφερειακή Διακυβέρνηση, με στόχο την αξιοποίηση της ευρωπαϊκής και διεθνούς εμπειρίας. Παράλληλα, θα συντονιστεί με την υπόλοιπη αυτοδιοικητική Ευρώπη, μέσω της Επιτροπής των Περιφερειών, για την αποκεντρωμένη διαχείριση και το μέλλον της Πολιτικής Συνοχής.

Κλείνοντας, ο κ. Χατζημάρκος έστειλε ένα σαφές μήνυμα: «Δεν διεκδικούμε περισσότερη δύναμη ως αυτοσκοπό. Διεκδικούμε την ευθύνη». Η Περιφερειακή Διακυβέρνηση είναι το «επόμενο μεγάλο βήμα» για την Ελλάδα, μια κορυφαία μεταρρύθμιση για τις επόμενες γενιές, ικανή να απελευθερώσει τις τοπικές δυνάμεις, να ενισχύσει τη δημοκρατία και να παραδώσει «μια καλύτερη Ελλάδα».