Η Τουρκία στη Μέση Ανατολή: Αντιφατική Ρητορική και Διεθνείς Ανησυχίες
Αναλύοντας τις κατηγορίες για στήριξη της Χαμάς, τις φιλοδοξίες για αναβίωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και την πιθανή πώληση μαχητικών F-35.
Η ρητορική της Άγκυρας απέναντι στο Ισραήλ, ο ρόλος της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή, οι κατηγορίες για στήριξη της Χαμάς και οι ανησυχίες για πιθανή πώληση μαχητικών F-35 συνθέτουν ένα σκηνικό αυξανόμενης έντασης με διεθνείς προεκτάσεις. Σύμφωνα με ανάλυση στην Wall Street Journal, η Τουρκία φαίνεται να εφαρμόζει στην πράξη πολλές από τις τακτικές για τις οποίες κατηγορεί το Ισραήλ.
Ψυχολόγοι κάνουν λόγο για «προβολή»: όταν ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν κατηγορεί το Ισραήλ για επεκτατικές φιλοδοξίες και δημιουργία ενός «Μεγάλου Ισραήλ», επικριτές του θεωρούν ότι αντανακλά τη δική του επιθυμία για αναβίωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που κυριαρχούσε ιστορικά στις ίδιες περιοχές. Όταν δε, κατηγορεί το Ισραήλ ότι «στρέφει το βλέμμα του» προς την Τουρκία, παραβλέπει τις δημόσιες αναφορές και προσευχές για την καταστροφή του εβραϊκού κράτους.
Επιπλέον, ενώ η Άγκυρα κατηγορεί το Ισραήλ για γενοκτονία εις βάρος των Παλαιστινίων, εξακολουθεί να αρνείται τη γενοκτονία των Αρμενίων. Παράλληλα, οι καταγγελίες περί σχεδίων μετατροπής του τεμένους Αλ Άκσα σε εβραϊκό ναό έρχονται σε αντίθεση, σύμφωνα με επικριτές, με τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη από μουσείο σε τζαμί, παρά τις διεθνείς αντιδράσεις.
Η Τουρκία, άλλοτε γνωστή ως «ο Μεγάλος Ασθενής της Ευρώπης», περιγράφεται πλέον ως ένας επικίνδυνος παράγοντας στη Μέση Ανατολή, συγκρίσιμη με το Κατάρ. Κατηγορείται ότι στηρίζει ακραίες δυνάμεις, ενισχύει την αστάθεια και διατηρεί σχέσεις με τρομοκρατικές οργανώσεις. Αναφορές, στις οποίες επικαλείται η WSJ, κάνουν λόγο για βοήθεια της Άγκυρας προς το Πακιστάν έναντι της Ινδίας, κατασκευή στρατιωτικών βάσεων στη Σρι Λάνκα και, κυρίως, φιλοξενία και προστασία στελεχών της Χαμάς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτέλεσε η απόφαση της τουρκικής πρεσβείας στο Τελ Αβίβ να κατεβάσει τη σημαία μεσίστια, μετά τον θάνατο του ηγέτη της Χαμάς Ισμαήλ Χανίγια, ενός εκ των οργανωτών της επίθεσης της 7ης Οκτωβρίου.
Το Ισραήλ έχει εκφράσει την έντονη αντίθεσή του στην ενσωμάτωση Τούρκων στρατιωτών σε πολυεθνική δύναμη στη Λωρίδα της Γάζας. Την ίδια στάση, σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, συμμερίζονται κατ’ ιδίαν η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Η εκτίμηση είναι ότι, εφόσον η Άγκυρα στηρίζει τη Χαμάς στην Κωνσταντινούπολη, θα μπορούσε να πράξει το ίδιο και στη Γάζα.
Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί το ενδεχόμενο πώλησης μαχητικών F-35 στην Τουρκία. Ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Άγκυρα, Τομ Μπάρακ, ανέφερε πρόσφατα ότι οι σχετικές συνομιλίες ήταν «παραγωγικές», ενώ Ισραηλινός αξιωματούχος εκτίμησε στις 12 Δεκεμβρίου ότι η πιθανότητα έγκρισης της πώλησης αγγίζει το 40%. Το ερώτημα που τίθεται είναι γιατί μια ήδη ισχυρή στρατιωτικά χώρα χρειάζεται ένα τόσο προηγμένο οπλικό σύστημα, όταν ο ίδιος ο Ερντογάν μιλά ανοιχτά για την καταστροφή του «σιωνιστικού Ισραήλ».
Σύμφωνα με αναφορές, η τουρκική κυβέρνηση έχει εντάξει φέτος το Ισραήλ στο «Κόκκινο Βιβλίο», το βασικό έγγραφο εθνικής ασφάλειας της χώρας, χαρακτηρίζοντάς το υπαρξιακή απειλή, με το επιχείρημα ότι επιδιώκει την κατάκτηση της Ανατολίας. Την ίδια στιγμή, πάνω από το ένα τρίτο των Τούρκων πολιτών θεωρούν το Ισραήλ τη μεγαλύτερη απειλή για τη χώρα τους, με τις ΗΠΑ να ακολουθούν.
Αναλυτές προειδοποιούν ότι η πώληση των F-35 θα μπορούσε να διαταράξει την ισορροπία δυνάμεων στη Μέση Ανατολή και να υπονομεύσει το στρατιωτικό πλεονέκτημα των ισραηλινών Ενόπλων Δυνάμεων (IDF). Ο Μάικλ Ντόραν, ειδικός στη Μέση Ανατολή στο Hudson Institute, έχει υποστηρίξει ότι η Ουάσινγκτον οφείλει να κρατά Ισραήλ και Τουρκία όσο το δυνατόν πιο μακριά, αν θέλει να αποφύγει μια μελλοντική σύγκρουση ακόμη και μεταξύ μαχητικών F-35. Ο ιστορικός Μπέρναρντ Λιούις είχε προειδοποιήσει ήδη από το 2011 ότι η Τουρκία θα μπορούσε να μετατραπεί σε μια απειλητική ισλαμική δύναμη, την ώρα που το Ιράν θα ακολουθούσε αντίστροφη πορεία. Με δεδομένο ότι ισραηλινά, αμερικανικής κατασκευής αεροσκάφη κατέστρεψαν πρόσφατα παρωχημένα ιρανικά F-14, η άποψη που διατυπώνεται είναι ότι θα ήταν σοβαρό λάθος να εξοπλιστεί μια ολοένα και πιο επιθετική Τουρκία, με ακόμη πιο προηγμένα αμερικανικά όπλα.