Η απώλεια κύρους ωθεί Πούτιν και Τραμπ σε επιθετικότητα, σύμφωνα με ανάλυση

Αναλυτές εκτιμούν ότι οι στρατιωτικές ενέργειες της Ρωσίας στην Ουκρανία, καθώς και η σκληρή στάση της κυβέρνησης Τραμπ απέναντι στην Ευρώπη, δεν οφείλονται αποκλειστικά σε γεωπολιτικές στρατηγικές. Αντιθέτως, πίσω από αυτές τις κινήσεις φαίνεται να κρύβεται μια κοινή αγωνία του Ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν και του Αμερικανού πρώην προέδρου Ντόναλντ Τραμπ: την απώλεια κύρους και σεβασμού στο παγκόσμιο σύστημα.

Σύμφωνα με άρθρο γνώμης στη βρετανική εφημερίδα The Guardian, ο πόλεμος που έχει εξαπολύσει ο Βλαντίμιρ Πούτιν κατά της Ουκρανίας δεν εξηγείται μόνο από φόβους περικύκλωσης ή αυτοκρατορικές φιλοδοξίες. Η κύρια αιτία αποδίδεται στην αντίληψη ότι η Ρωσία έχει χάσει τον σεβασμό που απολάμβανε ως μία από τις δύο παγκόσμιες υπερδυνάμεις. Η δημόσια υποβάθμιση της χώρας, ακόμη και μετά την περιγραφή της από τον Μπαράκ Ομπάμα ως «περιφερειακή δύναμη», ενίσχυσε την πεποίθηση ότι μόνο μέσω της ισχύος και του φόβου μπορεί να ανακτήσει το χαμένο της κύρος. Σε αυτό το πλαίσιο, η στρατιωτική επιθετικότητα λειτουργεί ως υποκατάστατο της διεθνούς αποδοχής. Ο Πούτιν, γνωρίζοντας ότι δεν μπορεί να γίνει αρεστός στις χώρες από τις οποίες ζητά αναγνώριση, ελπίζει τουλάχιστον να τις αναγκάσει να τον φοβηθούν.

Μια ανάλογη, αν και διαφορετικής μορφής, λογική αποδίδεται στη στροφή του Ντόναλντ Τραμπ εναντίον της Ευρώπης. Όπως σημειώνει η ανάλυση, ο Τραμπ επιδιώκει να ανατρέψει μια διεθνή τάξη που, κατά την άποψή του, περιφρονεί τόσο τον ίδιο όσο και την κοσμοθεωρία του. Παρότι η κυβέρνησή του απολαμβάνει τον σεβασμό αυταρχικών ηγετών, γνωρίζει ότι μεγάλο μέρος των δημοκρατικών χωρών αντιμετωπίζει με δυσπιστία ή απαξίωση την πολιτική της.

Η Ευρώπη, με την έμφαση που δίνει στο κράτος δικαίου και τη φιλελεύθερη δημοκρατία, θεωρείται το ισχυρότερο εναπομείναν σύμβολο μιας αξιακής τάξης, την οποία η κυβέρνηση Τραμπ επιθυμεί να αποδομήσει. Η ειρωνεία, όπως επισημαίνεται, είναι ότι αυτή η τάξη οικοδομήθηκε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο από τις ίδιες τις ΗΠΑ, οι οποίες προώθησαν τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου ως παγκόσμια πρότυπα, θεμελιώνοντας την αμερικανική «ήπια ισχύ». Η μεταπολεμική Ευρώπη υπήρξε το μεγαλύτερο επίτευγμα αυτής της στρατηγικής. Μέσω του Σχεδίου Μάρσαλ και της ενίσχυσης της συνεργασίας, δημιουργήθηκε σταδιακά η Ευρωπαϊκή Ένωση, ένα σύστημα βασισμένο στη συνεργασία, το δίκαιο και τη φιλελεύθερη δημοκρατία, το οποίο σε πολλές περιπτώσεις ενσωμάτωσε τις αμερικανικές αξίες πιο συνεκτικά από τις ίδιες τις ΗΠΑ.

Σήμερα, όμως, η κυβέρνηση Τραμπ δηλώνει ότι επιθυμεί να αντικαταστήσει την παλιά τάξη με μια νέα, όπου κυριαρχούν η ισχύς και το στενό εθνικό συμφέρον. Παρότι η στρατηγική εθνικής ασφάλειας διακηρύσσει τη διατήρηση της αμερικανικής «ήπιας δύναμης», στην πράξη περιορίζει τους μηχανισμούς που την στήριξαν επί δεκαετίες, από τη διπλωματία έως τη διεθνή βοήθεια. Αυτό εξηγεί, σύμφωνα με την ανάλυση, γιατί η Ουάσινγκτον στρέφει τόσο έντονα τα πυρά της κατά της Ευρώπης, υποστηρίζοντας ή ενθαρρύνοντας ακροδεξιές πολιτικές δυνάμεις και αμφισβητώντας τον ρόλο της ως ενιαίου πολιτικού μπλοκ. Ωστόσο, χωρίς την παγκόσμια εμβέλεια και τους θεσμούς που η ίδια αποδυναμώνει, η κυβέρνηση Τραμπ δύσκολα μπορεί να αναδιαμορφώσει την Ευρώπη, σύμφωνα με τις επιδιώξεις της.
Το κοινό σημείο μεταξύ Πούτιν και Τραμπ, καταλήγει το άρθρο, είναι το πάθος για κύρος και σεβασμό σε έναν κόσμο που αισθάνονται ότι τους τα αρνείται. Όμως, η επιλογή του εκφοβισμού αντί της πειθούς ενδέχεται τελικά να περιορίσει, αντί να ενισχύσει, τη διεθνή τους επιρροή.