Ο κίνδυνος του αυτόματου πιλότου: Πώς η Ευρώπη αποκλείστηκε από το ειρηνευτικό σχέδιο Τραμπ για την Ουκρανία

Το πρωινό της περασμένης Πέμπτης βρήκε την Ευρώπη να λειτουργεί σε “αυτόματο πιλότο”, με συσκέψεις, θεματολόγια και προγραμματισμένα ραντεβού. Όλα ανατράπηκαν με την απρόσμενη διαρροή ενός 28σέλιδου ειρηνευτικού σχεδίου της κυβέρνησης Τραμπ, για το οποίο οι Βρυξέλλες δεν είχαν καμία προηγούμενη ενημέρωση. Το σχέδιο, όπως αποκαλύφθηκε, προέβλεπε σημαντικές παραχωρήσεις προς τη Μόσχα, κάτι που κανένας Ευρωπαίος δεν θα αποδεχόταν δημόσια, όπως περισσότερο ρωσικό έλεγχο σε ουκρανικό έδαφος, πάγωμα της πορείας ένταξης στο ΝΑΤΟ και περιορισμούς στην παρουσία δυνάμεων της Συμμαχίας.

Η αντίδραση στις Βρυξέλλες ήταν άμεση και έντονη. Στελέχη όπως ο Φρίντριχ Μερτς αναζητούσαν επιβεβαίωση για τις διαρροές, προσπαθώντας μάταια να επικοινωνήσουν με τον Λευκό Οίκο. Οι υπουργοί, ενημερώνονταν από τις εφημερίδες στα κινητά τους τηλέφωνα, ενώ οι τηλεδιασκέψεις γέμισαν με ερωτήσεις για το τι ακριβώς συνέβαινε. Η εικόνα ξεκαθάρισε γρήγορα: το σχέδιο ήταν πραγματικό και οι Ευρωπαίοι είχαν αποκλειστεί από τη διαδικασία. Παράλληλα, η Ουκρανία εξέφραζε την ανησυχία της, προειδοποιώντας ότι η χώρα μπορεί σύντομα να βρεθεί μπροστά σε μια εξαιρετικά δύσκολη επιλογή: απώλεια αξιοπρέπειας ή τον κίνδυνο απώλειας ενός κρίσιμου εταίρου. Η Ευρώπη έβλεπε το κέντρο βάρους να μετατοπίζεται από το δικό της τραπέζι προς αυτό που η Ουάσιγκτον και η Μόσχα είχαν στρώσει μόνες.

Το Σάββατο, στο Γιοχάνεσμπουργκ, οι Ευρωπαίοι ηγέτες προσπάθησαν να ανακτήσουν τον έλεγχο. Ο στόχος τους ήταν απλός: να επανέλθουν σε μια διαπραγμάτευση στην οποία είχαν βρεθεί στο περιθώριο. Ο Αντόνιο Κόστα και η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν είχαν ήδη συνομιλήσει με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι, γνωρίζοντας ότι η Ουκρανία συνομιλούσε απευθείας με την ομάδα Τραμπ και ότι η Ευρώπη βρισκόταν πλέον στο περιθώριο, ακόμη και από το Κίεβο.

Οι θέσεις των 27 διαμορφώθηκαν σε τρεις βασικές γραμμές: τα σύνορα δεν αλλάζουν διά της βίας, δεν τίθενται ουσιαστικοί περιορισμοί στις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις και οτιδήποτε αφορά την Ευρώπη και το ΝΑΤΟ γίνεται με συμμετοχή της Ευρώπης. Η Ευρώπη, αντί να απορρίψει το αμερικανικό σχέδιο, το χαιρέτισε ως “βάση που χρειάζεται περαιτέρω δουλειά”. Μια κίνηση που, παρά τη “βαριά διπλωματία” και το πολιτικό κεφάλαιο στην ήπειρο, δεν προσέφερε εύκολο δρόμο προς το Οβάλ Γραφείο.

Η “μάχη της Γενεύης” ξεκίνησε την Κυριακή, με Ευρωπαίους διπλωμάτες να προσπαθούν να εξασφαλίσουν μια συνάντηση με τους Αμερικανούς. Η Ουάσιγκτον φαινόταν να κρατά το πάνω χέρι, μέχρι που ο Μάρκο Ρούμπιο άνοιξε την πόρτα των συζητήσεων, δηλώνοντας ότι τα ζητήματα που αφορούν άμεσα την Ευρώπη θα συζητηθούν σε “ξεχωριστή συνεδρία και συνάντηση”. Αυτή ήταν μια μικρή νίκη για τις Βρυξέλλες, μια πρώτη “ρωγμή” στο αμερικανικό πλαίσιο. Ωστόσο, η πραγματικότητα παρέμενε σκληρή: το χρηματοδοτικό πακέτο για το 2026 δεν είχε συμφωνηθεί, η Ουάσιγκτον μπορούσε να αλλάξει πορεία ανά πάσα στιγμή και η Ρωσία εξέπεμπε σήματα απόρριψης. Όπως τόνισε ο Ντόναλντ Τουσκ, “Δεν υπάρχει λόγος για ανέμελη αισιοδοξία. Το ζήτημα είναι λεπτό. Κανείς δεν θέλει να αποθαρρύνει τους Αμερικανούς και τον Ντόναλντ Τραμπ από το να παραμείνουν στο πλευρό μας”.

Η κρίση αυτή αποκάλυψε μια ευρύτερη εικόνα: η Ευρώπη έχασε τη φωνή της στο σημαντικότερο πολεμικό ζήτημα της ηπείρου από το 1945. Η διαρροή δεν ήταν απλώς ένα επεισόδιο, αλλά ένας καθρέφτης της νέας τάξης πραγμάτων, όπου η Ευρώπη τρέχει διαρκώς πίσω από εξελίξεις που δεν καθορίζει. Η Ουάσιγκτον απαιτεί αυξημένη ταχύτητα, το Κίεβο ζητά διαβεβαιώσεις, η Μόσχα παίζει με καθυστερήσεις, ενώ το Βερολίνο, το Παρίσι, η Ρώμη και οι Βρυξέλλες προσπαθούν με δυσκολία να παραμείνουν στο παιχνίδι.