Τόμας Μαν: Η φωνή της αντίστασης από τον Όλυμπο στην Ακρόπολη
Ανατριχιαστική προειδοποίηση του νομπελίστα συγγραφέα προς τους Γερμανούς ακροατές του BBC τον Απρίλιο του 1941, εν μέσω της εισβολής στην Ελλάδα.
Μπροστά στα μάτια των Γερμανών ακροατών, το 1941, παρελαύνουν εικόνες φρίκης και αποστροφής: η σβάστικα να κυματίζει στον Όλυμπο, με την προειδοποίηση του νομπελίστα συγγραφέα Τόμας Μαν ότι σύντομα θα κυματίζει και πάνω στην Ακρόπολη. Τον Απρίλιο εκείνης της χρονιάς, καθώς οι γερμανικές δυνάμεις εισέβαλαν στην Ελλάδα από τη Βουλγαρία, ο Τόμας Μαν, εξόριστος στις ΗΠΑ από το 1938 και αποστερημένος της γερμανικής υπηκοότητας από το ναζιστικό καθεστώς, απευθυνόταν στους συμπατριώτες του μέσω του BBC.
«Φουσκώνει το στήθος σας από υπερηφάνεια; Υπερηφάνεια για ποιο πράγμα;» αναρωτιόταν, τονίζοντας ότι το να αντιμετωπίζει ένας Έλληνας έξι ή επτά Γερμανούς δεν είναι ανδραγάθημα, αλλά η τολμηρή του στάση μπροστά στην εισβολή. «Αυτό που εκπλήσσει δεν είναι ότι εσείς νικάτε, αλλά ότι αυτός τολμά, ότι στρώνει το στενό μονοπάτι της ελευθερίας με το κορμί του», έλεγε, παρομοιάζοντας την κατάσταση με τις Θερμοπύλες, σύμβολο της ανθρωπότητας. «Νοιώθετε όντως καλά με τον ρόλο, στον οποίο σας παρασύρει το παιχνίδι της ιστορίας, με το να επαναλαμβάνονται επί τόπου οι Θερμοπύλες; Και είναι πάλι οι Έλληνες – κι εσείς ποιοι είστε;»
Οι εκπομπές του Τόμας Μαν προς τους Γερμανούς ξεκίνησαν το 1940, μετά από αίτημα του BBC, και μεταδόθηκαν στα μεγάλα και μεσαία κύματα, καθώς ο «λαϊκός δέκτης» δεν έπιανε τις βραχείες συχνότητες. Συνολικά, ο συγγραφέας πραγματοποίησε 59 εκπομπές από το 1940 έως το 1945, με την ηχοληψία να γίνεται στο Λος Άντζελες και τη μετάδοση στην Ευρώπη να είναι μια σύνθετη διαδικασία μέσω αεροπορικών μεταφορών και τηλεφώνου.
Μέσα από αυτές τις παρεμβάσεις, ο Τόμας Μαν σχολίαζε τις πολεμικές εξελίξεις, αποκάλυπτε τα εγκλήματα του ναζισμού και τις διώξεις των Εβραίων, ασκώντας σφοδρή κριτική στον Χίτλερ και καλώντας τους Γερμανούς να τον ανατρέψουν. Προέβλεπε με βεβαιότητα την ήττα της Γερμανίας, υποστηρίζοντας ότι κανένα «ακλόνητο τετελεσμένο» δεν θα μπορούσε να λυγίσει την ανθρωπότητα, καθώς η «θεϊκή σπίθα του πνεύματος και του καλού» δεν θα επέτρεπε τον θρίαμβο του κακού και της βίας. Ο κόσμος που θα προέκυπτε από τη νίκη του Χίτλερ, τόνιζε, θα ήταν ένας κόσμος γενικευμένης σκλαβιάς και απόλυτου κυνισμού, ο οποίος δεν θα μπορούσε να γίνει ανεκτός.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η πολιτική πορεία του Τόμας Μαν δεν ήταν πάντα ευθεία. Το έργο του «Στοχασμοί ενός απολιτικού» (1918) υμνούσε τον γερμανικό εθνικισμό, ωστόσο, η δολοφονία του Βάλτερ Ράτεναου το 1922 σηματοδότησε τη μεταστροφή του σε υπέρμαχο της φιλελεύθερης δημοκρατίας και σφοδρό πολέμιο του εθνικοσοσιαλισμού.
Παρότι τα μηνύματά του δεν έφτασαν σε όλους τους Γερμανούς, και οι συμπατριώτες του δεν εξεγέρθηκαν, ο ελεύθερος κόσμος νίκησε τελικά τη Γερμανία. Ο Τόμας Μαν, αντιμετωπίζοντας και αντιδράσεις λόγω της επιμονής του ότι οι βομβαρδισμοί γερμανικών πόλεων από τους Συμμάχους ήταν δίκαιη τιμωρία, επέστρεψε στην Ευρώπη μετά τον πόλεμο, εγκαταστάθηκε στην Ελβετία και πέθανε εκεί το 1955, αφήνοντας πίσω του μια πλούσια παρακαταθήκη ως φωνή αντίστασης και ελπίδας.