Η Τριπλή Διπλωματική Στρατηγική της Ελλάδας: Από την Ηρεμία στην Ηγεσία

Ο ελληνικός διπλωματικός μηχανισμός, υπό την καθοδήγηση του Υπουργείου Εξωτερικών, έχει τα τελευταία δυόμισι χρόνια υλοποιήσει ένα ολιστικό και δομημένο σχέδιο δράσης, χωρισμένο σε τρία διαδοχικά επίπεδα. Όπως αναλύει ο Υπουργός Εξωτερικών, κ. Γιώργος Γεραπετρίτης, σε άρθρο του στην εφημερίδα «Το Βήμα της Κυριακής», η στρατηγική αυτή στοχεύει στην εδραίωση της σταθερότητας και την προώθηση των εθνικών συμφερόντων σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο διεθνές σκηνικό.

Το πρώτο και θεμελιώδες επίπεδο εστιάστηκε στην αποκατάσταση της ηρεμίας στην ευρύτερη περιοχή. Παρά το σύνθετο γεωπολιτικό περιβάλλον και την εγγύτητα σε συγκρούσεις, η Ελλάδα κατάφερε να χτίσει συνθήκες ειρηνικής συνύπαρξης, περιορίζοντας τις εστίες έντασης και αντιμετωπίζοντας κρίσιμα ζητήματα στη γειτονιά της.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η βελτίωση των σχέσεων με την Τουρκία, η οποία επισφραγίστηκε με την υπογραφή της Διακήρυξης των Αθηνών τον Δεκέμβριο του 2023. Αυτή η εξέλιξη οδήγησε σε μείωση των παραβιάσεων του εθνικού εναέριου χώρου, σημαντική περιστολή των μεταναστευτικών ροών από τα ανατολικά, ώθηση στο διμερές εμπόριο και αύξηση του τουρισμού από την Τουρκία προς τα ελληνικά νησιά, μέσω της απλοποιημένης διαδικασίας θεώρησης που εξασφάλισε το Υπουργείο Εξωτερικών από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Παράλληλα, αναπτύχθηκαν οι διπλωματικές σχέσεις με τη Λιβύη, παρά το ανυπόστατο τουρκολιβυκό μνημόνιο και την αρχική έλλειψη επαφής με τη διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση της δυτικής Λιβύης. Σήμερα, η Ελλάδα είναι η μοναδική ευρωπαϊκή χώρα που διατηρεί ανοιχτούς διαύλους επικοινωνίας με όλες τις πλευρές στη χώρα, μετά από επαφές σε Τρίπολη και Βεγγάζη. Τα αποτελέσματα είναι εμφανή: περιορισμός των μεταναστευτικών ροών, σεβασμός από τη Λιβύη στην ελληνική μέση γραμμή για την προκήρυξη οικοπέδων, και επανενεργοποίηση των τεχνικών επιτροπών για την οριοθέτηση της ΑΟΖ, διαδικασία που είχε σταματήσει το 2010.

Η εξασφάλιση «ήρεμων νερών» ήταν ζωτικής σημασίας, όπως τονίζει ο κ. Γεραπετρίτης, ειδικά μετά από μια μακρά περίοδο οικονομικής κρίσης. Αυτή η περίοδος επέτρεψε την ανάταξη της οικονομίας, την ενίσχυση της αμυντικής ισχύος και την εδραίωση της διπλωματικής θέσης της χώρας.

Το δεύτερο επίπεδο εστιάστηκε στην περαιτέρω εδραίωση των εθνικών θέσεων, μέσω της δημιουργίας ισχυρών διεθνών συμμαχιών και της ενίσχυσης των επιχειρημάτων υπέρ των θέσεών μας μέσω στοχευμένων παρεμβάσεων. Στο διεθνές πεδίο, η Ελλάδα εξασφάλισε την σχεδόν ομόφωνη εκλογή της στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, γεγονός που της επιτρέπει να αναπτύσσει καθημερινά νέες συμμαχίες και να διαμορφώνει την διεθνή αρχιτεκτονική ασφαλείας. Η χώρα διαδραματίζει ρόλο στη διαμόρφωση του ρυθμιστικού πλαισίου της ευρωπαϊκής άμυνας, ενισχύει συστηματικά τη στρατηγική σχέση της με τις ΗΠΑ, διατηρεί τη συνεργασία με το Ισραήλ και ενδυναμώνει τους δεσμούς με τον αραβικό κόσμο. Παράλληλα, οικοδομούνται σχέσεις με νέες αναδυόμενες δυνάμεις όπως η Ινδία και οι χώρες του Κόλπου, ενώ η Ελλάδα αναβαθμίζεται σε ενεργειακό κόμβο.

Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται σε πρωτοβουλίες όπως ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός, η δημιουργία θαλάσσιων περιβαλλοντικών πάρκων και η συμμετοχή ενεργειακών κολοσσών στην έρευνα υδρογονανθράκων. Η οριοθέτηση ΑΟΖ με την Ιταλία, η οποία κατέστησε δυνατή την συμμετοχή της ExxonMobil, ενισχύει περαιτέρω τα εθνικά επιχειρήματα.

Το τρίτο και τρέχον επίπεδο αφορά την κεφαλαιοποίηση της υψηλής διπλωματικής θέσης που έχει κατακτήσει η Ελλάδα. Έχοντας αναπτύξει ισχυρά επιχειρήματα, εδραιώσει συμμαχίες και καταλάβει ηγετικές θέσεις σε διεθνείς οργανισμούς, η χώρα είναι έτοιμη να αναλάβει μεγάλες πρωτοβουλίες με αυτοπεποίθηση.

Στο πλαίσιο αυτό, η Ελλάδα αναλαμβάνει την πρωτοβουλία για τη δημιουργία ενός διαρκούς, πολυμερούς περιφερειακού σχήματος συνεργασίας στην Ανατολική Μεσόγειο. Αυτή η περιοχή, παρά τις εντάσεις, αποτελεί κρίσιμο διάδρομο διασύνδεσης μεταξύ Ασίας, Αφρικής και Ευρώπης. Η πρόταση απευθύνεται στα τέσσερα παράκτια κράτη της Ανατολικής Μεσογείου με τα οποία η Ελλάδα έχει θαλάσσια σύνορα, με προοπτική διεύρυνσης.

Βασικές αρχές του σχήματος είναι η καθολική αποδοχή του Διεθνούς Δικαίου και ο σεβασμός της κυριαρχίας των κρατών. Η θεματολογία θα καλύπτει θέματα κοινού ενδιαφέροντος, από την πολιτική προστασία και το μεταναστευτικό, έως την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών και τη συνδεσιμότητα. Η ελληνική πλευρά θα διερευνήσει τις προθέσεις των εμπλεκομένων, με στόχο τη δημιουργία ενός μνημονίου κατανόησης και τη διοργάνωση μιας πρώτης συνάντησης για τη διαμόρφωση ατζέντας.

Αυτή η ελληνική πρόταση αποτελεί το πρώτο δομημένο σχέδιο συνεργασίας των παράκτιων κρατών της περιοχής. Ενώ το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο είχε αναφέρει την ιδέα ενός πολυμερούς συνεδρίου για την Ανατολική Μεσόγειο το 2020, ουδέποτε ενεργοποιήθηκε.

Στο υψηλότερο διπλωματικό της σημείο, η Ελλάδα αναλαμβάνει ρόλο διαβουλευτικό και ηγετικό στην περιοχή. Ο κ. Γεραπετρίτης αναγνωρίζει τις δυσκολίες υλοποίησης ενός τέτοιου εγχειρήματος, τονίζει όμως την ανάγκη να σταθεί η χώρα στο ύψος των περιστάσεων, διερευνώντας κάθε δυνατότητα ουσιαστικής σύγκλισης που θα συμβάλει στην μακρά ειρήνη και την καλή γειτονία. Είναι η ώρα της ευθύνης, όπως καταλήγει, «απέναντι στην μελλοντική ιστορική μας μνήμη».